Μερίδα πολιτών και πολιτικών έχει την πεποίθηση ότι εάν απευθυνθούμε ως κοινωνία και πολιτεία σε τεχνοκράτες, θα μπορέσουν αυτοί να προτείνουν λύσεις στα πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, κ.λπ. προβλήματα που μας απασχολούν. Έτσι, η κοινωνία μας θα μπορέσει να βελτιωθεί και να ξεπεράσει την στασιμότητα ή την ύφεση στην οποία βρίσκεται. Είναι, όμως, αυτό αληθές; Αυτό το ερώτημα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στις επόμενες γραμμές. Θα αναφερθούμε επίσης στο γενικό και στο ατομικό αγαθό.
Θεωρώ ότι πρώτα θα πρέπει να ξεκινήσουμε από ένα αποδεκτό ορισμό του τεχνοκράτη. Σύμφωνα με το βικιλεξικό (el.m.wiktionary.org) τεχνοκράτης είναι αυτός που ασκεί το λειτούργημά του με βάση τη μελέτη, κυρίως, των αντικειμενικών δεδομένων και των οικονομικών μηχανισμών, χωρίς να λαμβάνεται και τόσο υπόψη ο ανθρώπινος παράγοντας. Σύμφωνα με την «Πύλη για την ελληνική γλώσσα» (www.greek-language.gr) τεχνοκράτης είναι ο τεχνικός που δίνει προτεραιότητα στη λύση του τεχνικού μέρους ενός προβλήματος σε βάρος της κοινωνικής και ανθρωπιστικής πλευράς. Αλλά και το λεξικό του Μπαμπινιώτη δίνει μία αντίστοιχη ερμηνεία. Επομένως, υπάρχει πάνω-κάτω συμφωνία στον ορισμό.
Ας δούμε τώρα τι γράφει ο Αριστοτέλης για την πολιτική επιστήμη. Στα «Ηθικά Νικομάχεια» γράφει ότι «η πολιτική επιστήμη χρησιμοποιεί τις λοιπές επιστήμες», και συνεχίζει πιο κάτω λέγοντας ότι «επιπλέον καθορίζει με τους νόμους τι πρέπει να κάνουν οι πολίτες και τι να αποφεύγουν». Γίνεται σαφές, δηλαδή, ότι οι επιμέρους επιστήμες και γενικότερα οι ειδικοί μπορούν να εισηγούνται στον πολιτικό τις λύσεις τους στα διάφορα προβλήματα, αλλά ο πολιτικός είναι αυτός που θα πρέπει να παίρνει την τελική απόφαση. Γιατί; Διότι, «ο τελικός της σκοπός θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει και τους σκοπούς των υπολοίπων, πράγμα που θα σήμαινε ότι ο τελικός σκοπός της πολιτικής είναι το αγαθό του ανθρώπου». Άρα, οι λύσεις του ειδικού, του επιστήμονα, του τεχνοκράτη θα πρέπει να αποσκοπούν στο αγαθό του ανθρώπου. Εδώ τίθεται το ερώτημα. Εννοεί ο Αριστοτέλης το ατομικό αγαθό; Όχι, είναι η απάντηση. Διότι, όπως εξηγεί παρακάτω, «κι αν ακόμη συμπίπτει να είναι το ίδιο για τον πολίτη και για ολόκληρη την πόλη, είναι φανερό ότι το αγαθό της πόλης είναι μεγαλύτερο και τελειότερο, τόσο ως προς την απόκτηση όσο και ως προς την διαφύλαξή του». Άρα, ο τελικός σκοπός της πολιτικής επιστήμης είναι κατά τον Αριστοτέλη όχι το ατομικό αγαθό, αλλά «το αγαθό της πόλης», του συνόλου.
Στο τελευταίο αυτό σημείο βρίσκεται, πάντα κατά την ταπεινή μου γνώμη, και η μεγάλη αποτυχία της σύγχρονης Ελλάδας, διότι χτίστηκε με βάση το ατομικό αγαθό (ας αποδεχθώ και το οικογενειακό αγαθό) και όχι της πολιτείας σαν σύνολο. Νομίζαμε ότι η προσωπική/ατομική/οικογενειακή ευημερία θα μπορούσε να ισορροπήσει οποιαδήποτε δύσκολη κατάσταση. Δυστυχώς, αυτό ήταν λανθασμένο μοντέλο. Αποδείχτηκε περίτρανα ότι δεν πέτυχε. Ο Έλληνας φαινόταν ότι ευημερούσε δανειζόμενος χρήματα, ζώντας ζωή χωρίς σύνεση και σωφροσύνη. Ζωή σπάταλη, σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας. Έκρυβε τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες του κράτους κάτω από το χαλί. Η ποιότητα στο μεγαλύτερο βαθμό λειτουργίας του κράτους ήταν σε χαμηλό επίπεδο. Στηριζόμασταν, δηλαδή, σε γυάλινα πόδια. Έτσι, βρισκόμαστε επί δέκα χρόνια σε μία διαρκή οικονομική και κοινωνική κρίση, η οποία δεν φαίνεται να έχει εύκολα τελειωμό. Από την άλλη το μοντέλο μας δεν έχει αλλάξει καθόλου. Παρ’ όλο που απέτυχε, εμείς επιμένουμε στο να κοιτάει ο καθένας τον εαυτό του («την πάρτη του» κοινώς), με ενδεχόμενο να έχουμε ξεφύγει πλέον και από το οικογενειακό αγαθό (αναφέρομαι στον θεσμό της οικογένειας που δέχεται μεγάλο πλήγμα τα τελευταία χρόνια). Αντί, λοιπόν, να κοιτάξουμε το κοινό καλό, εμείς συνεχίζουμε να κοιτάζουμε το ατομικό/οικογενειακό καλό.
Κλείνοντας, θα ήθελα να συνοψίσω γράφοντας ότι είναι σημαντικές οι λύσεις που δίνουν οι τεχνοκράτες, αλλά αυτός που θα αποφασίζει πρέπει να είναι ο πολιτικός, ο οποίος πρέπει να διαθέτει ικανή μόρφωση. Τέλος, σε σχέση με την ικανοποίηση του ατομικού ή του αγαθού της «πόλης» ο Αριστοτέλης κλείνει το εδάφιο γράφοντας ότι «το αγαθό του ενός μόνο είναι καλό, αλλά είναι καλύτερο και περισσότερο θείο το αγαθό των εθνών και των πόλεων». Άρα, το κοινό καλό, το καλό της πόλης, το καλό του κράτους-έθνους είναι καλύτερο και πιο σημαντικό από το καλό του ενός! Εμείς θα μείνουμε στο καλό του ενός;